واقعه تلخ خشکسالی در مازندران

مدیر کل هواشناسی مازندران به مناسبت روز بیابان زدایی در گفتگو با اصحاب رسانه گفت: پهنه بندی خشکسالی هواشناسی در دوره ۱۲۰ ماهه منتهی به اردیبهشت سال جاری که ناظر بر تنش آب های زیرزمینی است، نشان می دهد که بیشتر مساحت مازندران تحت تاثیر انواع درجه خشکسالی قرار گرفته اما در مناطق شرقی، ساحل و ارتفاعات مرکز و ارتفاعات غرب استان، این پدیده بسیار شدید است.

به گزارش روابط عمومی هواشناسی مازندران روز شنبه، امروز ۱۷ ژوئن روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی است، هدف از نامگذاری این روز علاوه یافتن پاسخ های قابل اجرا برای مشکل بیابانزایی، افزایش آگاهی از وجود بیابان زایی و خشکسالی، برجسته کردن روش‌های جلوگیری از بیابان زایی و بهبودی از خشکسالی است. همچنین بازسازی زمین های تخریب شده ناشی از خشکسالی برای تضمین امنیت غذایی مردم ضروری است.

رضوی گفت: کاهش بارندگی و تغییر الگوی بارش، کم شدن دبی آب رودخانه ها، پایین رفتن ایستایی آبهای زیر زمینی و پیشروی جبهه آب شور به جبهه آب شیرین در سواحل نشانه های پیشروی خشکسالی طی یک دهه گذشته در استان مازندران است.

آمارهای هواشناسی از کاهش بارندگی در ارتفاعات و دشت ها و تغییر الگوی بارش در مازندران نشان می دهد که خشکسالی در استان به صورت خزنده رخنه کرده است.

پیشروی غول خشکسالی تا قلب ذخیره گاه های آبی مازندران اعم از سد، آب بندان و سفره های زیزمینی، تهدیدی که کم ترین پیامد آن نابودی مهم ترین دارایی اقتصادی این استان یعنی کشاورزی و بویژه کشت برنج است.

رضوی در ادامه بیان داشت: طبق گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، پهنه بندی خشکسالی هواشناسی در سطح مازندران بر اساس شاخص SPEI ، دوره ۱۲۰ ماهه منتهی به اردیبهشت ۱۴۰۲ که ناظر بر تنش آب های زیر زمینی است نشان می دهد که غالب سطح استان تحت تأثیر انواع درجه خشکسالی است، اما در مناطق شرقی، ساحل و ارتفاعات مرکز و ارتفاعات غرب خشکسالی بسیار شدید، استان را تحت تأثیر قرارداد و تنها در قسمت کوچکی از ساحل شهرستان های رامسر و تنکابن ترسالی ضعیف مشاهده می شود.

طی این مدت درصد مساحت تحت تاثیر انواع خشکسالی ها، ۹۲.۵ درصد بوده که از این مقدار، ۶۳.۴ درصد مساحت استان تحت تأثیر خشکسالی بسیار شدید و شدید بوده که انباشت خشکسالی ها طی ۱۰ سال تا کنون این رقم زده است.

خشکسالی پدیده پیچیده‌ای است که می‌تواند سال‌ها ادامه داشته باشد و پیامدهای گسترده‌ای برای جمعیت‌های انسانی و اقتصاد کشورهای مختلف به همراه دارد و اکنون این پدیده ناخوشایند روز به روز در مازندران باپیوست تهدید امنیت غذایی در حال گسترش است.

رضوی با اشاره به گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور گفت: طی این مدت تغییرات بارش نسبت به میانگین بلند در همه شهرستان های استان مازندران به جز شهرستان عباس آباد مشهود است. کاهش بارش در برخی از شهرستان ها بویژه شرق تا مرکز استان به بیش از ۴۰ درصد رسیده و در شهرستان های نکا و جویبار به بیش از ۵۰ درصد رسیده است.

این در حالی است که از ابتدای فصل بهار تا کنون میانگین بارش باران، ۱۶۰.۵ میلی بوده که این میزان نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۱۳۱.۵ میلی متر بوده، ۲۲ درصد افزایش داشته است.

با توجه به اینکه بارش های اردیبهشت و خرداد امسال نسبت به دوره آماری و سال گذشته افزایش داشته اما این افزایش نتوانسته کاهش بارندگی های ماه های گذشته را جبران کند و همچنان اراضی کشاورزی استان تشنه این بارش ها است.

از سوی دیگر دمای هوا طی زمستان سال گذشته و بهار امسال نسبت به مدت مشابه دوره آماری افزایش داشته به طوری که ذخیره برف را به واسطه این افزایش دما برای روزهای نیاز کشاورزان که بهار و تابستان است، تقریبا از دست داده ایم و با این اوصاف برخی از کشاورزان استان حتی به فکر کشت دوم برنج نیز هستند.

اکثر رودخانه های مازندران فصلی شدند و یکی از مسائل مهم اینکه  خشکسالی در مازندران از این پس تداوم خواهد داشت؛ حتی اگر یک سال ترسالی داشته باشیم نمی‌تواند جبران انباشت خشکسالی را داشته باشد و آن هم  خسارتش بیشتر از استفاده‌اش است؛ به‌این دلیل که امکان نگهداشت آب را نداریم . تصور همه از مازندران این است که استانی پُرباران بوده ولی برعکس تلفیق جلگه و کوهستان در غرب استان بارش بیشتر را فراهم آورده است ولی  در این نقطه از استان زمین کشاورزی نداریم.

پیشروی آب شور به طرف آب شیرین

رضوی گفت در خصوص خطر کم آبی و رخنه خشکسالی به خبرنگاران گفت که امروز دشت مازندران بویژه در مناطق شرق استان به خاطر اضافه برداشت از چاه های مجاز و حفر چاه های غیر مجاز در معرض تهدید جدی شوری آب قرار گرفته است.

رضوی  افزود: یکی از پیامدهای ناشی از افت مستمر سطح آب زیرزمینی یا اضافه برداشت از چاهها، شور شدن تدریجی آب زیرزمینی و پیشروی جبهه آب شور به طرف جبهه آب شیرین در مناطق ساحلی استان مازندران است.

وی با توضیح این که درحالی که شرق مازندران به شدت در معرض خشکسالی قرارگرفته اما از ۱۰ سال گذشته تا کنون کشت غرقابی برنج جای محصول پنبه، سویا و گندم را گرفته است بطوریکه امسال به دلیل شرایط سخت کم بارشی شماری از کشاورزان دوباره به کشت پنبه روی آوردند.

وی با بیان اینکه حفر چاههای غیرمجاز به دغدغه های مهم در مدیریت منابع آبهای زیرزمینی مازندران تبدیل شده است، گفت: کشاورزی مازندران درشرایطی همچنان تشنه آبیاری است که هنوز الگوی کشت را به درستی عملیاتی نکرده ایم.

راهکارها

مدیر کل هواشناسی مازندران بر لزوم عملیاتی شدن اصلاح الگوی کشت و اجرای طرح های آبخوان داری و آبخیزدار در بالا دست استان تاکید کرد و بیان داشت: اکنون راهکارهای جلوگیری از نفوذ و گسترش خشکسالی را از دست دادیم بلکه فقط باید مقوله سازگاری با منابع آبی موجود و حفظ آن برنامه ریزی کنیم.